Veel mensen met ADHD ervaren ook Rejection Sensitivity Dysphoria (RSD). Maar waarom komen die twee zo vaak samen voor? De verklaring ligt in hoe jouw brein prikkels verwerkt en emoties reguleert wanneer je ADHD hebt. Je reageert vaak intenser op emotionele situaties, omdat je zenuwstelsel gevoeliger is voor dit soort prikkels.
Sociale afwijzing activeert hersengebieden die ook reageren op fysieke pijn: dat geldt voor iedereen. Maar als je ADHD hebt, wordt die reactie vaak veel heftiger ervaren. Afwijzing voelt dan niet alleen mentaal, maar ook bijna lichamelijk pijnlijk. Evolutionair gezien is dit een soort intern alarmsysteem: het waarschuwt je voor het mogelijke verlies van verbinding of sociale acceptatie.
Bij ADHD werkt de samenwerking tussen bepaalde hersengebieden minder goed, en is er vaak een disbalans in neurotransmitters zoals dopamine en noradrenaline. Hierdoor heb je meer moeite om emoties te reguleren en sociale signalen goed te begrijpen. Dat maakt dat (vermeende) afwijzing je extra hard kan raken.
In dit artikel lees je wat RSD precies is en hoe je brein hierin een rol speelt.
Wat is Rejection Sensitivity Dysphoria (RSD)?
Rejection Sensitivity Dysphoria betekent letterlijk “afwijzingsgevoelige dysphorie”. Het verwijst naar een extreme gevoeligheid voor (vermeende) afwijzing, kritiek of afkeuring. Zelfs kleine opmerkingen of neutrale signalen kun je ervaren als pijnlijke afwijzing.
Dit kan leiden tot:
- Intense emoties zoals schaamte, verdriet, boosheid of paniek
- Vermijdingsgedrag (bijvoorbeeld dingen niet durven proberen uit angst voor kritiek)
- Perfectionisme als manier om afwijzing te voorkomen
- People pleasing
- Moeite met concentreren of doelgericht gedrag, vooral na iets wat voelt als afwijzing
Als je RSD hebt, kun je makkelijk vastlopen in negatieve gedachten en jezelf streng bekritiseren. Dit kan je dagelijks leven behoorlijk beïnvloeden.
De rol van je (ADHD) brein
ADHD is een neurobiologische aandoening. Als je ADHD hebt, werken bepaalde hersengebieden anders, vooral die betrokken zijn bij aandacht, impulscontrole en emotieregulatie. Hieronder lees je welke hersenstructuren een belangrijke rol spelen bij RSD:
- De prefrontale cortex (voor planning, zelfbeheersing en emotieregulatie)
Bij ADHD werkt dit hersengebied vaak minder efficiënt. Daardoor is het moeilijker om emoties te reguleren of op een rustige manier te verwerken. Je kunt neutrale of dubbelzinnige sociale signalen daardoor sneller als afwijzend interpreteren. - De amygdala (het ‘emotiecentrum’)
De amygdala verwerkt emoties zoals angst, woede en verdriet. Als je ADHD en RSD hebt, is je amygdala vaak overactief, vooral als je kritiek of sociale dreiging waarneemt. Hierdoor kunnen emoties plotseling en heftig opkomen. - De insula (voor zelfbewustzijn en sociale gevoeligheid)
De insula helpt je om emotionele pijn en sociale signalen te herkennen. Bij ADHD kan deze structuur overgevoelig zijn, waardoor je sociale situaties als intens of overweldigend ervaart. Zelfs milde kritiek kan dan diep pijnlijk aanvoelen. - Dopamine en emotionele gevoeligheid
Dopamine is een belangrijke neurotransmitter die een rol speelt bij motivatie, beloning en emotieregulatie. Als je ADHD hebt, is er vaak sprake van een tekort aan dopamine of een minder goed functionerend dopaminesysteem. Dit heeft invloed op:
- Verhoogde focus op negatieve signalen
Doordat het beloningssysteem niet optimaal werkt, richt je brein zich sneller op negatieve prikkels zoals afwijzing of kritiek. - Snelle en intense emotionele reacties
Een tekort aan dopamine maakt het moeilijker om emoties af te remmen. Hierdoor kun je extra heftig reageren op sociale stress of afwijzing.
Waarom komt RSD zo vaak voor bij ADHD?
De combinatie van:
• een minder goed werkende prefrontale cortex,
• een overactieve amygdala en insula,
• én een disbalans in dopamine,
zorgt ervoor dat je als persoon met ADHD extreem gevoelig kunt zijn voor afwijzing. Dit is geen teken van zwakte, maar een neurologisch patroon. Het maakt het moeilijker om kritiek te relativeren of je emoties in balans te houden.
Conclusie
Als je ADHD hebt, is de kans groot dat je ook worstelt met RSD. Door de manier waarop je brein werkt (met een verhoogde gevoeligheid voor sociale signalen, moeite met emotieregulatie en een kwetsbaar dopaminesysteem) kun je intens reageren op (vermeende) afwijzing.
Begrijpen waar die heftigheid vandaan komt, kan al veel rust geven. En met de juiste ondersteuning kun je leren om op een helpende manier met RSD om te gaan, zodat het minder grip krijgt op je leven. Kijk bij ons aanbod om te zien hoe wij jou vandaag nog kunnen helpen.
